Pojęcie sprzężenia zwrotnego znane jest w wielu dziedzinach nauki od ścisłych, poprzez biologiczne, medyczne, aż do nauk społecznych.
Biologiczne sprzężenie zwrotne polega na ciągłym odbiorze różnych informacji poprzez odpowiednie narzędzia o zmianach stanu fizjologicznego. Informuje o tym, co dzieje się aktualnie z organizmem i jakie zmiany fizjologiczne w nim zachodzą.
Biofeedback inaczej mówiąc biologiczne sprzężenie zwrotne – to dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej („feedback”) o zmianach jego stanu fizjologicznego.
Zmiany fizjologiczne organizmu monitorowane są przez odpowiednie urządzenie, np. pomiarowy system komputerowy.
Biofeedback jest również metodą terapii polegającą na przekazywaniu pacjentowi informacji o zmianach stanu fizjologicznego jego organizmu. Dzięki temu pacjent może nauczyć się świadomie kontrolować i modyfikować funkcje, które normalnie nie są zależne od jego woli (m. in. fale mózgowe, napięcie mięśni).
Informacje przekazywane są w formie:
Biofeedback nie jest alternatywą w stosunku do farmakoterapii. W niektórych schorzeniach ją zastępuje, w innych uzupełnia.
Cechą pozytywną biofeedbacku jest fakt, że jest to metoda bez skutków ubocznych, całkowicie bezpieczna. Motorem skuteczności terapii jest silna wola i motywacja pacjenta.
Do metod opartych na zjawisku biofeedback zaliczamy:
Biofeedback EEG - umożliwia zmianę czynności bioelektrycznej mózgu. Procesy zachodzące w neuronach generują potencjał elektryczny. Kiedy przyłożymy dwie elektrody do powierzchni czaszki, zaobserwujemy występującą między nimi różnicę potencjałów. Różnica ta jest dynamiczna, a zobrazowana graficznie, daje krzywą nazywaną elektroencefalogramem (EEG). Krzywa ta tworzy falę. EEG Biofeedback zakłada możliwość treningu, którego celem jest usprawnienie funkcjonowania mózgu poprzez trenowanie wytwarzanych fal mózgowych o różnych częstotliwościach. Bazuje on na możliwościach związanych z plastycznością mózgu.
Biofeedback SEMG - zwany miofeedbackiem. Jest to możliwość samokontrolującego ćwiczenia mięśni u pacjentów z zaburzeniami ich funkcjonowania. Stosowany jest zarówno do uaktywniania, jak i zmniejszania aktywności mięśniowej (stąd mówimy o kontroli mięśniowej – samokontrolujące ćwiczenie mięśni). Należy do metod inwazyjnych (bolesnych) polegających na badaniu igłą wkłuwaną do mięśnia. Natomiast metoda nieinwazyjna (bezbolesna) tzw. elektromiografia powierzchniowa polega na naklejaniu elektrod samoprzylepnych w obszarze badanego mięśnia lub aplikacji elektrod (dopochwowo, doodbytniczo). Nie da się tą metodą ocenić warstwy głębokiej mięśni, ale trzeba też pamiętać, że wkłucie igły w mięsień zaburza jego czynność i wyniki igłowego EMG mogą być mylące.
Biofeedback HRV - oparty na analizie zmienności rytmu serca. Do prowadzenia treningu HRV biofeedback służą narzędzia do oceny, raportowania i treningów standardowych wskaźników zmienności rytmu serca. Trening HRV Biofeedback, poprzez naukę bezwysiłkowego oddechu relaksacyjnego, przyniesie pozytywne rezultaty poprzez:
• zwiększenie odporności emocjonalnej
• poprawę funkcjonowania poznawczego • poprawę nastroju
• zmniejszenie poziomu hormonów stresu
• redukcję stanów lękowych; obniżenie wysokiego ciśnienia.
Biofeedback GSR lub EDR - najbardziej czuły rodzaj biofeedbacku, odnosi się do możliwości pomiaru reakcji skórno-galwanicznych. Trening służy nauczeniu się kontrolowania temperatury i oporności skóry bez względu na stan układu wegetatywnego.
Biofeedback HEG - jest to możliwość sterowania obiegiem krwi w określonych obszarach mózgu, w celu ich stymulacji. Trening ma wpływ na lepsze ukrwienie i odżywienie struktur mózgowych dzięki możliwości obrazowania stopnia utlenowania krwi w mózgu.
Biofeedback oddechowy - to nauka kontrolowania oddechu w celu usprawnienia swojego funkcjonowania. Opiera się na założeniu, że niekorzystne stany emocjonalne wpływają na jakość oddychania, co powoduje jego zakłócenie. Kontrolowanie rytmu i czasu oddechu ma więc bezpośredni związek z kontrolą emocji.
Biofeedback RSA - to trening łączący w sobie procesy samoregulacji w zakresie oddechu i rytmu serca. RSA odnosi się do zmienności rytmu serca, która dostosowuje się do określonego cyklu oddechowego. Dzięki RSA możemy uzyskać stan równowagi organizmu, poprawiając funkcje nie tylko serca i wydolności oddechowej, ale również w efekcie końcowym warunkować homeostazę (równowagę) wewnętrznego środowiska organizmu. W treningu RSA biofeedback wyzwalamy i wzmacniamy proces synchronizacji oddechu z pracą serca. Ma to znaczenie dla większej odporności na stres, aktywności umysłu, samoświadomości i samokontroli oraz lepszej koncentracji uwagi. Pozwala ocenić, a także skutecznie skorygować stan zaburzonych funkcji wegetatywnych, takich jak oddychanie, akcja serca, procesy wewnątrzwydzielnicze. Metoda została wynaleziona i opracowana w Rosji na początku lat 80 przez naukowca – fizjologa Aleksandra Smetankina. Trening RSA Biofeedback odbywa się za pomocą urządzenia (głowicy), które rejestruje elektryczną aktywność serca (EKG) przy pomocy elektrod zamocowanych na skórze klatki piersiowej i specjalnego oprogramowania. RSA Biofeedback jest stosowany do terapii dzieci z ADHD, zwiększenia kreatywności, polepszenia koncentracji uwagi, pamięci, zwiększenia odporności na stres, zahamowania lęków, zwiększenia pewności siebie, zmniejszenia agresji, polepszenia zachowania dzieci i młodzieży, logoterapii, rehabilitacji widzenia, zaburzeń psychoemocjonalnych, w profilaktyce chorób układu oddechowego, w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych, u często i przewlekle chorujących dzieci, w zaburzeniach wegetatywno-naczyniowych, zaburzeniach psychosomatycznych, przygotowaniu kobiet do porodu, nadciśnieniu 1-2 st., migrenach oraz astmie.
Biofeedback SCP (zmian polaryzacji kory) - oznacza wolne potencjały korowe, czyli zmiany polaryzacji błony. Jeśli uzyska się negatywną polaryzację, doprowadzi to neurony do większej „gotowości” do pracy. Aby uzyskać taki efekt, trenuje się poniżej częstotliwości 1–2 Hz (fale delta).
Biofeedback temperaturowy - to trening podwyższania ciepłoty ciała. Związany jest z zaburzeniami gospodarki cieplnej na skutek przedłużającej się sytuacji stresowej. W dużej mierze trening wykorzystuje założenia technik relaksacyjnych.
Copyright EEG Biofeedback-Gabinet Terapii 2022